اندود نفوذی یا پریمکت(Prime coat)در راهسازی

عملیات راهسازی عبارت است از آماده کردن مسیری بر روی زمین با یک عرض مشخص شده که استفاده کنندگان و کاربران با عبور از آن از نقطه ای به نقطه دیگر برسند. این عملیات راهسازی شامل سه مرحله اصلی میباشند:

تاریخچه راهسازی به جابجا شدن انسان ها و چاپارها برمیگردد و نیاز به پیشرفت راهسازی از زمانی آغاز گردید که نیاز به عبور از رودخانه ها، مسیرهای کوهستانی و باتلاق ها و ... بدلیل تجارت و بازرگانی و امرار معاش از واجبات زندگی انسان ها گردید.

سنگ فرش کردن خیابان ها برای اولین بار به شهرهای تمدن ایندوس واقع در شبه جزیره هند در 4000 سال قبل از میلاد مسیح برمیگردد. این تمدن یکی از بزرگترین شگفتی های معماری جهان میباشد و بقایای به دست آمده از این دوره نشان از رفت و آمد و سکونت طولانی مدت تاجران و بازرگانان در این منطقه دارد.

به طور کلی بسیاری از پیشرفت های راهسازی در  طی سالیان براساس نیاز بشر مانند، شستن شدن راه بر اثر باران و جریان آب، باتلاقی شدن مسیرها و یا کاهش گرد و خاک و ...به وجود آمده است.

اولین خیابان طراحی شده در ایران، خیابان سپه در قزوین میباشد که در دوران صفویه و در زمان پایتختی قزوین احداث گردیده است. که در فهرست آثار ملی ایران نیز ثبت گردیده است.

در مورد اولین خیابان آسفالت شده در ایران نیز دو روایت داریم:

یکی به زمان اوایل حکومت رضا شاه و آسفالت خیابان توپخانه برمیگردد که از انتهای خیابان باب همایون شروع میشده و به میدان توپخانه ختم میشده است.

و دیگری از کتاب خاطرات سلیمان بهبودی به نام "رضاشاه" استخراج شده است که نویسنده عنوان میکند اولین خیابانی که آسفالت گردید قسمتی از خیابان کاخ، از ابتدای سپه تا چهارراه پاستور بود که به آن در سنگی می گفتند، آسفالت این قسمت به نصفه رسیده بود که شاه بنده را احضار و فرمودند: مملکتی که قیر و تمام لوازم آسفالت را دارد دلیل ندارد خودش آسفالت نکند و با خارجی قرارداد ببندد.

در زیر به یکی از روش های راهسازی به نام اندود نفوذی اشاره میگردد:

پخش یک لایه قیر مایع با کندروانی کم و یا متوسط روی سطح شنی راه اندود نفوذی یا پریمکت و روی یک سطح آسفالتی و یا بتنی راه را اندود سطحی و یا تک کت مینامند.

هدف از اجرای پریمکت آماده کردن سطح شنی راه جهت پخش لایه آسفالتی اعم از آسفالت سرد و یا آسفالت گرم است.

پس از اجرای بیس به عنوان آخرین لایه روسازی و قبل از اجرای آسفالت از اندود نفوذی(پریمکت) و با استفاده از قیر امولسیونی CSS-1h و یا CSS1 بهره گیری می شود.

تفاوت بین CSS-1h و CSS1 در درجه نفوذ آن است بطوریکه که درجه نفوذ برای CSS1 بین 100 تا 200 و برای CSS-1h بین 40 تا 90 است. بدیهی است استفاده از قیرهای امولسیونی در اجرای اندود نفوذی بایستی بر روی بیس با دانه بندی باز انجام شده و دارای تخلخل زیاد باشد.

استفاده از قیرهای امولسیونی به منظور اجرای پریمکت بر روی بیس های با دانه بندی بسته و بدون تخلخل توصیه نمی گردد چون امکان نفوذ مناسب به درون لایه بیس را پیدا نکرده و بصورت فیلم نازکی روی بیس باقی خواهد ماند.

لایه بیس آخرین لایه روسازی قبل از آسفالت بوده و عملکرد آن تعدیل بارهای وارده ناشی از عبور چرخ ترافیک از قشر آسفالت بالایی به قشر زیر اساس و در نتیجه لایه های خاکریز است بطوریکه در صورت ایجاد تنش مجاز وارد شده موجب تخریب، نشست و تغییر شکل آن نشود. این لایه باید دارای خاصیت زه کشی بوده و بتواند آب ناشی از بارندگی را به خارج از راه هدایت کند. بنابراین خاصیت توان باربری و زهکش بودن آن مهمترین اولویت در اجرای بیس است به همین دلیل بیس های آسفالتی و قیری روسازی و رویه های تمام آسفالت توصیه نمی گردد.

عملکرد این لایه نفوذ در خلل و فرج سطح قیر پاشی شده است که موجب تسهیل در چسبندگی قشر آسفالت به سطح راه می شود همچنین لایه بیس را آب بند نموده و سنگدانه های شل را به همدیگر میچسباند و موجب میگردد سطح یکنواختی را فراهم نمود تا در حین اجرای آسفالت وضعیت آن تغییر نکند.

انواع مصالح سنگی در قشر اساس(بیس) با توجه به مصالح موجود در محل و وزن بار و تعداد ترافیک عبوری و شرایط اقتصادی و بودجه به سه نوع طبقه بندی می شوند.

مقدار قیرهای امولسیونی با دانه بندی باز و با تخلخل زیاد 1/5 تا 2/5 کیلوگرم در مترمربع میباشد. توضیح اینکه استفاده از قیرهای امولسیونی برای دانه بندی ریزدانه و متراکم توصیه نمی گردد. برای تعیین مقدار قیر پاشیده شده بر روی سطح شنی بایستی از آزمایش سینی (Plate) به استاندارد ASTMD2995 استفاده کرد.

توصیه اینکه اجرای لایه پریمکت فقط به منظور اجرای لایه آسفالتی مورد استفاده قرار میگیرد و از عبور ترافیک بر روی آن بایستی جلوگیری بعمل آید. در زمان اجرای لایه پریمکت بایستی سطح راه از نظر مصالح شل و مواد زائد گرد و خاک و سایر مواد مضر پاکسازی شود و برای این پاکسازی میتوان از جارو استفاده کرد؛ توصیه میگردد قبل از اجرای پریمکت امولسیونی چنانچه سطح راه خشک باشد به میزان کمی آب پاشی شود، این امر کمک میکند تا آب موجود در قیر امولسیونی تا زمان شکست باقیمانده و در عمق لایه بیس بهتر نفوذ کند.

مدت زمان لازم برای نفوذ کامل قیر به لایه بیس حداقل 24 ساعت باید باشد هرچند زمان طولانی تر باشد موجب عملکرد بهتر آن نیز خواهد شد.

مراقبت در میزان قیر پاشیده شده موجب میگردد هم چسبندگی آسفالت بر لایه بیس بهتر انجام شود و هم از قیر زدگی سطح راه جلوگیری بعمل آید و بایستی اطمینان حاصل گردد که اندود بصورت یکنواخت در تمام سطح راه پخش شده باشد. مراقبت و کنترل نازل های پخش قیر از اهمیت ویژه ای برخوردار است هستند این نازل ها بایستی همگی باز بوده و از مقدار خروجی قیر از هر کدام مساوی باشند.