قيرزدگی، وجود قیر اضافه در سطح روسازی است. قیرزدگی به صورت غشایی از قیر بر روی سطح روسازی ظاهر می شود. این غشاء می تواند درخشنده باشد و در آب و هوای گرم حالت چسبنده و نرم به خود بگیرد.
قیرزدگی نتیجه حرکت قیر اضافی از قسمت پایین رویه به سمت سطح روسازی می باشد. وجود قیر بیش از اندازه در مخلوط آسفالتی و اجرای بیش از اندازه پریمکت و تک کت و یا درصد فضای خالی کم در آسفالت منجر به قیرزدگی خواهد شد. استفاده از قیر نرم در آب و هوای گرم به بروز پدیده قیرزدگی کمک می کند.
قیرزدگی معمولاً در مسیر عبور چرخ اتفاق می افتد و توسط دو عامل ترافیک و آب و هوای گرم تشدید می گردد و همچنین قیرزدگی می تواند نشانه ای از خرابی رطوبتی باشد. قیر در اثر حضور آب از سنگدانه ها جدا شده و به تدریج روی سطح راه می آید. قیرزدگی در سطح راه ها یک خطر بالقوه برای تصادف محسوب می شود چون سبب کاهش مقاومت لغزشی راه می گردد.
شدت قیرزدگی را می توان به صورت زیر تعریف نمود:
شدت کم: قیرزدگی در حد کمی رخ داده و فقط چند روز در طول سال قابل ملاحظه است. قیر به چرخ وسایل نقلیه و یا پای عابرین پیاده نمی چسبد.
شدت متوسط: میزان قیرزدگی به حدی است که به چرخ وسایل نقلیه و پای عابرین می چسبد و حداقل چند هفته در طول سال قابل ملاحظه می باشد و قیرزدگی به صورت لکه های سیاه بر روی سطح روسازی ظاهر می شود.
شدت زیاد: قیرزدگی به صورت گسترده و قابل ملاحظه ای رخ میدهد و قیر به چرخ وسایل نقلیه و پای عابرین می چسبد و حداقل چند هفته در سال اتفاق می افتد. در این حالت تقریباً کل سطح روسازی و یا مسیر عبور چرخ با غشاء نازکی از قیر پوشیده شده است.
قیرزدگی بر حسب مترمربع سطح روسازی اندازه گیری می شود. قیرزدگی را نمی توان به آسانی و با رفع علت آن ترمیم نمود زیرا دلیل بروز قیرزدگی در داخل سازه روسازی می باشد. معمولاً قیرزدگی با شدت کم تا زمانی که به حد شدت متوسط برسد ترمیم نمی شود. قیرزدگی با شدت کم و متوسط را از طریق پخش ماسه ریزدانه ترمیم می کنند. قیرزدگی با شدت زیاد را می توان با برداشتن و حذف لایه رویه ترمیم نمود. اندود سطحی هم می تواند برای پوشاندن سطح قیرزده بکار برده شود اگرچه این روش یک راه حل موقت می باشد.
صیقلی شدن:
صیقلی شدن نتیجه عمل تماس مستمر در سطح روسازی است که معمولاً در اثر ترافیک وسایل نقلیه به وجود می آید ولی حتی عبور و مرور عابرین پیاده(به صورت زیاد) می تواند سبب صیقلی شدن نسبی روسازی محوطه پارکینگ ها شود.
صیقلی شدن، باعث ایجاد سطحی صاف و لغزنده می شود که در اثر عبور بار ترافیک بر روی لبه های تیز مصالح سنگی درشت دانه ایجاد می شود. قابلیت صیقلی شدن سنگدانه ها متاثر از منبع ژئولوژیکی آنها می باشد. برخی سنگدانه ها از حساسیت بیشتری در برابر صیقلی شدن برخوردار هستند به طور مثال سنگ آهک نسبت به سایر مصالح سنگی، حساسیت بیشتری در برابر صیقلی شدن دارند. سنگدانه های صیقلی شده سبب دفع قیر از پیرامون خود شده و هنگام تماس با دست صاف می باشند. این پدیده عامل کاهش مقاومت لغزشی راه می باشد. صیقلی شدن برای راه های با سرعت های بالا، بسیار خطرناک بوده، برای روسازی محوطه پارکینگ ها قابل توجه نمی باشند. شدت صیقلی شدن سطح روسازی معمولاً درجه بندی نمیشود لیکن به عنوان بخشی از برنامه ارزیابی مقاومت لغزشی مطرح است. عدم استفاده از سنگدانه هایی که به راحتی صیقلی می شوند بهترین روش پیشگیرانه در بروز این نوع خرابی در راه های با سرعت های زیاد می باشد. در روسازی هایی که به میزان عمده ای دچار خرابی صیقلی شدن مصالح رویه گردیده اند استفاده از اندود سطحی و یا اجرای روکش، روش مناسب ترمیمی می باشد. برداشتن لایه موجود و اجرای لایه دیگری به جای آن نیز می تواند به عنوان راه حل دیگری مطرح گردد.
شیار افتادگی(رد چرخ):
شیار افتادگی، تغییر مکان سطحی است که طی آن در مقطع طولی راه و در طول مسیر عبور چرخ، روسازی دچار افت و تغییر مکان می شود. شیار افتادگی معمولاً شیارشدگی یا کانالی شدن نیز نامیده میشود. شیار افتادگی موجب جابجایی مخلوط آسفالتی در طول مسیر چرخ و ایجاد کانال می شود. شیار افتادگی معمولاً پس از بارش باران به خوبی قابل رؤیت است و حتی یک شیار افتادگی کوچک هم پس از بارش باران قابل رؤیت می باشد و بنابراین بهترین زمان برای انجام ارزیابی از سطح راه پس از بارش باران است.
شیار افتادگی می تواند در هر نوع روسازی، چه راه های با ترافیک زیاد و چه در راه های کم تردد اتفاق بیفتد. زمانی که شیارها توسط آب باران و یا یخ پوشیده شوند، احتمال رخ دادن پدیده هیدروپلانینگ (لغزندگی وسیله نقلیه بر روی آب یا یخ) وسایل نقلیه که منجر به خطرات ایمنی خواهد شد بالا می باشد.
درصد کم فضای خالی مصالح سنگی (VMA) عوامل تأثیرگذار بر شیار افتادگی هستند. هر چقدر مقدار بار ترافیک و یا میزان بار (برحسب بارهای محوری منفرد هم ارز) بیشتر باشد احتمال تأثیر بیشتر عوامل فوق در شیار افتادگی جابجایی بالاتر خواهد بود. به عنوان مثال، یک مخلوط آسفالتی حاوی ماسه زیاد که ممکن است عملکرد خوبی در روسازی محوطه پارکینگ داشته باشد، در روسازی یک راه سریع السیر دچار شیار افتادگی جابجایی خواهد شد.
شدت شیارافتادگی را می توان به صورت زیر تعریف نمود:
شدت کم: عمق شیار کمتر از ۱۲ میلیمتر
شدت متوسط: عمق شیار بین ۱۲ تا ۲۵ میلیمتر
شدت زیاد: عمق شیار بیشتر از ۲۵ میلیمتر
شیار افتادگی برحسب عمق هر شیار در هر مترمربع از سطح راه اندازه گیری می شود. شدت شیار افتادگی با اندازه گرفتن عمق متوسط هر شیار در مسیر چرخ به وسیله یک شمشه تعیین می گردد. مقادير عمق شیار افتادگی در فواصل طولی استاندارد و به عنوان مثال در هر ۲۰ متر اندازه گیری می شوند. عمق متوسط شیار از طریق خواباندن شمشه در عرض شیار، اندازه گیری عمق شیار و سپس استفاده از این اندازه گیری ها در طول شیار محاسبه می شود که واحد آن میلیمتر است. معمولاً شیار افتادگی با شدت کم تا زمانی که تبدیل به شیار متوسط و یا شیار با شدت زیاد گردد مورد توجه قرار نمی گیرد. شیار افتادگی با شدت کم را می توان با استفاده از وصله و یا روکش نازک آسفالت و یا با استفاده از اسلاری سیل یا ترمیم به روش آسفالت های حفاظتی برطرف نمود. شیار افتادگی با شدت متوسط اغلب با اجرای روکش یا آسفالت های حفاظتی رفع می شود. شیار افتادگی با شدت متوسط یا زیاد را می توان با تراش روسازی موجود تا عمقی پایین تر از شیار و اجرا میشود.
کنار رفتگی (موج زدگی):
کنار رفتگی معمولاً در تقاطع ها و رمپ های ورودی یا خروجی بزرگراه ها رخ می دهد. عمل ترمز کامیون ها و حتی اتومبیل ها عامل بروز کناررفتگی است. تغییر شکل های سطحی از قبیل تورم عادی و تورم ناشی از یخبندان را نیز می توان در زمره کناررفتگی محسوب کرد. در محوطه های پارکینگ و راه های کم ترافیک یکی از انواع معمول تغییر شکل های سطحی در نتیجه اثر ریشه درختان می باشد. تورم یخبندان معمولاً در اثر انبساط ناشی از یخبندان خاک بستر و حرکت رو به بالای سنگدانه های این لایه میباشد.
در خاک بستری که به خوبی زهکشی شده باشد و عاری از قلوه سنگ باشد تورم ناشی از یخبندان اتفاق نمی افتد. نشست خاک بستر، برش روسازی آسفالتی، سازه های زهکشی و غیره می توانند عامل بروز تغییر مکان سطحی و افت موضعی روسازی شوند. تراکم مناسب خاک بستر و خاکریزی و تراکم مجدد بخش های کنده کاری شده در مقطع روسازی سبب پیشگیری از بروز تغییر مکان های ناشی از نشست میشود.
کناررفتگی، موج زدگی شکل هایی از جابجایی خمیری(پلاستیک) مخلوط آسفالتی می باشند. در این حالت مخلوط آسفالتی از پایداری کافی برخوردار نیست. پایداری کم مخلوط آسفالتی می تواند به علت درصد فضای خالی کم، قیر بیش از اندازه، مصالح سنگی گردگوشه، ماسه بیش از اندازه و یا بکار بردن قیر نرم تر از مورد نیاز منطقه باشد. یک مخلوط آسفالتی نرم که ممکن است در کارهای با ابعاد بسیار کوچک عملکرد مطلوبی داشته باشد زمانی تحت اثر بارگذاری قابل ملاحظه ای قرار گرفت دچار تغییر مکان و اعوجاج خواهد شد.
مخلوط آسفالتی که برای روسازی راه های با ترافیک بالا طراحی شده برای تقاطع ها بسیار مناسب می باشد و استفاده از آن سبب پیشگیری از بروز انواع کناررفتگی و موج زدگی خواهد شد.
درجه بندی کنار رفتگی نسبتاً ساده و به صورت زیر می باشد:
شدت کم: کناررفتگی یا موج زدگی فقط هنگام رانندگی قابل احساس می باشد.
شدت متوسط: کناررفتگی یا موج زدگی در هنگام رانندگی قابل احساس بوده و بر کیفیت رانندگی اثر خواهد گذاشت.
شدت زیاد: کنار رفتگی یا موج زدگی بسیار قابل توجه بوده و وسایل نقلیه هنگام نزدیک شدن به آن از سرعت خود می کاهند. کناررفتگی و موج زدگی بر حسب متر مربع از سطح روسازی سنجیده می شوند. اعوجاج های سطحی برحسب مورد به مورد و در حالتی که تورم و یا نشست سطحی روسازی مستلزم توجه فوری باشد، مورد ارزیابی قرار می گیرند.
روش ترمیم این نوع خرابی شامل تراش بخش های آسیب دیده و اجرای وصله یا روکش در محل مذکور می باشد. افت یا تورم های موضعی معمولاً با استفاده از وصله ترمیم میشوند و نشست های سطحی در نهایت به چاله تبدیل می شوند که باید پر شوند. چنانچه ریشه درخت یا قلوه سنگ موجود در خاک بستر عامل تورم باشد، باید قبل از اجرای وصله نسبت به برداشتن ریشه یا قلوه سنگ اقدام نمود.