قیر طبیعی در شرایط طبیعی و در محیط آزاد ناشی از تبخیر و تبدیل نفت خام موجود در طبیعت و در اثر گذشت زمان طولانی (میلیون ها سال) به تدریج تولید و حاصل میگردد به این نوع قیر، قیر طبیعی یا معدنی گفته می شود که کاربردهای خاصی دارد.
همان طور که اشاره شد پریدن روغن های نفت خام در زمان های طولانی یکی از دلایل تولید قیر طبیعی میگردد. قیر طبیعی یک رزین هیدروکربنی طبیعی است و به آن یوتانیت و یا آسفالتوم هم میگویند و دوام آن از قیرهای نفتی بیشتر است به این نوع قیر، قیر دریاچه ای هم گفته می شود مانند قیر دریاچه بهبهان و یا دریاچه قیر ترینیداد در ایالات متحده.
قیر طبیعی در کشور ما معمولاً به گیلسونایت هم شناخته میشود و در واقع نفت خام سفت شده در اثر فشار است برای تعیین مشخصات قیرهای طبیعی رنگ آن و بوی در آن و نقطه نرمی، رطوبت، مقدار خاکستر و مقدار کربن و حلالیت آن مورد توجه و اندازه گیری قرار میگیرد.
در کشور ایران معادن زیادی از قیر طبیعی خصوصاً در غرب کشور مانند کرمانشاه، ایلام و کردستان وجود دارد که در حال بهره برداری است.مقدار خاکستر (Ash) موجود در قیر طبیعی از اهمیت ویژه ای برخوردار است بطوریکه هرچه مقدار خاکستر قیر طبیعی کمتر باشد آن قیر مرغوب تر است نقطه نرمی قیر یکی از پارامترهای مهم دیگر در سنجش کیفیت قیر طبیعی است.
مقدار گوگرد موجود در قیر و اکسیژن قیر طبیعی نیز حائز اهیمت است.
در مقایسه با قیرهای نفتی، قیرهای طبیعی دارای گوگرد بیشتری است و مقداری خاکستر دارد در صورتیکه قیرهای نفتی فاقد خاکستر هستند. مورد استفاده از قیرهای طبیعی در گل حفاری برای کنترل نمودن دیواره چاه و مخلوط کردن در آسفالت و مخلوط کردن در جداره قالب ریخته گری و یا جوهر پرینتر مورد استفاده قرار میگیرد.
از آنجایی که قیر طبیعی آب گریز و مقاوم در برابر اسید و باز است در تهیه آسفالت پشت بام و ایزوگام و عایق های رطوبتی مورد استفاده قرار میگیرد.
قیر طبیعی به حالت کلوخه ای بوده و براق است و به رنگ مشکی است و در حالت پودری میکرونیزه به رنگ قهوه ای تیره است و به کمک بیل مکانیکی و کمپرسور قابل استحصال است و دارای قابلیت انحلال بالا در محلول های آلی است.
هرچند از نظر ظاهر ممکن است ذغال سنگ و قیر طبیعی مشابه باشند ولی ذغال سنگ از تجربه گیاهان و درختان با گذشت زمان حاصل میگردند ولی قیر طبیعی ناشی از تبخیر نفت خام است که از بقایای پلانگتون های حاصل شده است.
بیشترین مورد استفاده از قیر طبیعی در ایزوگام است که با اضافه کردن آن به قیر نفتی باعث کاهش درجه نفوذ و افزایش ویسکوزیته و نقطه نرمی آن می شود که باعث کم شدن حساسیت حرارتی قیر و بهبود عملکرد آن در دماهای بالا و باعث کاهش آسیب های ناشی از دماهای پایین میگردد.
هرچند گفته می شود استفاده از قیر طبیعی در مخلوط های آسفالت گرم باعث افزایش استحکام و مقاومت روسازی ها در مقابل تردد میگردد و از ترک خوردگی در دماهای پایین از ترک خوردگی آسفالت جلوگیری میکند اما بدلیل وجود خاکستر (Ash) در آن اضافه نمودن به قیر نفتی برای ساخت آسفالت و راهسازی توصیه نمیگردد.