عملیات راهسازی عبارت است از آماده کردن مسیری بر روی زمین با یک عرض مشخص شده که استفاده کنندگان و کاربران با عبور از آن از نقطه ای به نقطه دیگر برسند. عملیات راهسازی شامل سه مرحله اصلی میباشند:
• اساس
• زیراساس
• روسازی
تاریخچه راهسازی به جابجا شدن انسان ها و چاپارها برمیگردد و نیاز به پیشرفت راهسازی از زمانی آغاز گردید که نیاز به عبور از رودخانه ها، مسیرهای کوهستانی و باتلاق ها و ... بدلیل تجارت و بازرگانی و امرار معاش از واجبات زندگی انسان ها گردید.
سنگ فرش کردن خیابان ها برای اولین بار به شهرهای تمدن ایندوس واقع در شبه جزیره هند در 4000 سال قبل از میلاد مسیح برمیگردد. این تمدن یکی از بزرگترین شگفتی های معماری جهان میباشد و بقایای به دست آمده از این دوره نشان از رفت و آمد و سکونت طولانی مدت تاجران و بازرگانان در این منطقه دارد.
به طور کلی بسیاری از پیشرفت های راهسازی در طی سالیان براساس نیاز بشر مانند، شستن شدن راه بر اثر باران و جریان آب، باتلاقی شدن مسیرها و یا کاهش گرد و خاک و ...به وجود آمده است.
اولین خیابان طراحی شده در ایران، خیابان سپه در قزوین میباشد که در دوران صفویه و در زمان پایتختی قزوین احداث گردیده است. که در فهرست آثار ملی ایران نیز ثبت گردیده است.
در مورد اولین خیابان آسفالت شده در ایران نیز دو روایت داریم:
یکی به زمان اوایل حکومت رضا شاه و آسفالت خیابان توپخانه برمیگردد که از انتهای خیابان باب همایون شروع میشده و به میدان توپخانه ختم میشده است.
و دیگری از کتاب خاطرات سلیمان بهبودی به نام "رضاشاه" استخراج شده است که نویسنده عنوان میکند اولین خیابانی که آسفالت گردید قسمتی از خیابان کاخ، از ابتدای سپه تا چهارراه پاستور بود که به آن در سنگی می گفتند، آسفالت این قسمت به نصفه رسیده بود که شاه بنده را احضار و فرمودند: مملکتی که قیر و تمام لوازم آسفالت را دارد دلیل ندارد خودش آسفالت نکند و با خارجی قرارداد ببندد.
در زیر به یکی از روش های راهسازی به نام اندود سطحی اشاره میگردد:
اندود سطحی- تک کت (Tack Coat)
جهت آغشته کردن هرگونه سطوح آسفالتی و یا بتنی موجود با مواد قیری و بوجود آوردن چسبندگی با لایه آسفالتی جدید از انواع قیرهای مایع به صورت یک لایه نازک استفاده میگردد.
به این لایه اندود سطحی(تک کت) گفته میشود و موجب ایجاد پیوستگی بین سطوح روسازی با همدیگر می شود. بدیهی است استفاده از اندود سطحی برای ایجاد چسبندگی بین دو لایه آسفالت موجود و جدید الزامی است.
بدلیل سرعت شکستن امولسیون و آمادگی سریع اجرای لایه آسفالتی جدید این دو نوع امولسیون مناسب تر هستند.
مقدار قیر امولسیونی موردنیاز در اندود سطحی حدود 250 الی 500 گرم در هر متر مربع میباشد.
هرچند مقدار دقیق مصرفی توسط دستگاه نظارت تعیین میگردد، مقدار قیر امولسیونی مصرفی بر روی سطوح آسفالتی قدیمی و فرسوده با توجه به مقدار تخریب شده در مقایسه با آسفالت های جدید اجرا شده متفاوت است.
بهترین شرایط برای اجرای تک کت در حرارت 15-10 درجه سلسیوس است و در همچین شرایطی از 5 درجه سلسیوس نباید کمتر باشد.
هرچند میتوان در شرایط مرطوب راه نسبت به اجرای تک کت با قیر امولسیونی اقدام نمود ولی در شرایط آب و هوای بارانی و یا زمانی که احتمال بروز بارندگی باشد از اجرای آن باید خودداری بعمل آید.
نکته حایز اهمیت اجرای لایه رویی در همان روزی است که لایه اندود سطحی اجرا شده است. بدیهی است طی این مدت بایستی از عبور ترافیک از روی لایه تک کت جلوگیری بعمل آورد و قبل از پاشش قیر بایستی سطح راه بخوبی از هرگونه آلودگی و خاک و خاشاک احتمالی تمیز شود. برای اینکار میتوان از جاروی مکانیکی و کمپرسور باد استفاده کرد و بایستی اطمینان حاصل کرد که لایه تک کت بصورت یکنواخت و برای همه سطوح یک اندازه باشد. کنترل نازل های قیرپاش و زاویه و ارتفاع نازل پاشش از سطح راه اهمیت دارند. دستگاه قیرپاش باید به ادوات لازم و بدون عیب مجهز باشد و دارای سرعت سنج بوده و در صورت لزوم و با توجه به حرارت محیط و قیر باید مجهز به گرم کن باشد. دستگاه قیر پاش بایستی طوری طراحی شود که اپراتور قادر باشد پاشش را در هر زمان فعال یا قطع کند و بتواند حجم پاشش را کنترل کند و دستگاه و قیرپاش امکان سیرکوله کردن و گرم کردن قیر را داشته باشد و از طریق پمپ بتواند پاشش را انجام دهد.
همچنین مخزن قیرپاشی بایستی دوجداره بوده تا بتوان دمای درون مخزن را بصورت ثابتی حفظ نماید.
خصوصیات یک قیرپاش مطلوب:
• کیفیت و نوع همه نازل های یک دستگاه قیرپاشی بایستی مشابه باشند.
• سرعت وسیله نقلیه حمل کننده قیرپاش بایستی ثابت و یکنواخت باشد.
• ارتفاع لوله پخش قیر از سطح راه در زمان پر و یا خالی بودن مخزن مقدار ثابتی باشد.
• زاویه نصب نازل ها در طول لوله پخش مشابه باشند.
• قیرپاش بایستی قابلیت تغییر عرض داشته باشد.
• قیرپاش بایستی دارای صفحات داخلی بوده تا از تلاطم قیر در قیرپاش جلوگیری بعمل آورد.